Strategiczne pozwy przeciwko partycypacji publicznej (SLAPP) to jedno z bardziej skutecznych narzędzi tłumienia debaty publicznej.
Rządy i korporacje korzystając z najlepszych firm prawniczych, wytaczają procesy dziennikarzom i aktywistom, rzekomo w obronie swojego dobrego imienia. W rzeczywistości chodzi o to, by opinia publiczna nie dowiedziała się o korupcji lub innych nieprawidłowościach sygnalizowanych przez osoby, którym wytacza się takie procesy. Wymierzone w nich akty oskarżenia mają na celu nie tylko uciszenie niewygodnych świadków lub dziennikarzy, ale także wywołanie tzw. efektu mrożącego, by inni bali się podejmowania takich tematów.
Jednym z najbardziej głośnych i równocześnie najtragiczniejszych przykładów jest sprawa Daphne Caruany Galizii – maltańskiej dziennikarki, która wielokrotnie pisała o korupcji w tamtejszym rządzie. Opisywane przez nią sprawy doprowadziły do przedterminowych wyborów na Malcie w 2017 roku. Nim zginęła na skutek wybuchu bomby podłożonej w samochodzie, wytoczono jej 47 spraw typu SLAPP. W Polsce sprawy tego typu to najczęściej pozwy z art. 212 kodeksu karnego, tzw. zniesławienie lub o naruszenie dóbr osobistych. Przykładem mogą być akty oskarżenia wobec dziennikarzy Tygodnika Zamojskiego czy Wspólnoty Łęczyńskiej.
11 listopada 2021 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję wzywającą Komisję Europejską do podjęcia działań w sprawie SLAPP-ów. Europarlamentarzyści wyrazili zaniepokojenie finansowaniem SLAPP-ów z budżetów państwa w krajach należących do UE. W rezolucji parlament wzywa Komisję Europejską do reformy prawa cywilnego i karnego. Wcześniej 119 organizacji europejskich wezwało instytucje unijne do przygotowania dyrektywy chroniącej tych, którzy występują w interesie publicznym.
Inicjatorami akcji były organizacje zrzeszone w koalicji CASE, która za cel postawiła sobie walkę z zagrożeniami, jakie dla dostępu do informacji i wolności słowa niosą pozwy typu SLAPP. Koalicja stoi na stanowisku, że silne unijne prawo anty-SLAPP jest niezbędne do ochrony wartości demokratycznych, takich jak wolność wypowiedzi i prawo do protestów w całej UE. CASE co roku organizuje plebiscyt, w którym można głosować na działania najbardziej zagrażające wolności słowa i prawu do informacji. Z jej inicjatywy powstała również petycja do Komisji Europejskiej w sprawie wprowadzenia w prawie europejskim zmian, które będą chronić aktywistów, sygnalistów i dziennikarzy. Podpisało się pod nią 213 tys. Europejczyków i 1 lutego została przekazana na ręce Very Jourovej – wiceprzewodniczącej Komisji Europejskiej. Komisja Europejska ma przedstawić ogólnounijną inicjatywę anty-SLAPP w pierwszej połowie 2022 r.
We wrześniu 2022 r. zawiązała się polska grupa robocza zajmująca się problemem działań prawnych typu SLAPP. Celem grupy jest wspieranie osób poszkodowanych SLAPP, działania na rzecz zmiany praktyki i przepisów w Polsce, a także analiza samego zjawiska. Grupę tworzą Sieć Obywatelska Watchdog Polska wspólnie z ARTICLE 19 Europe, Helsińską Fundacją Praw Człowieka, Ogólnopolską Federacją Organizacji Pozarządowych i Fundacją ClientEarth Prawnicy dla Ziemi. Zapraszamy do włączenia się inne organizacje zainteresowane systemowymi zmianami w tym zakresie.